Metody
rekultywacji
jezior

;

Metod rekultywacji zbiorników wodnych jest kilka, ale wszystkie mają ten sam cel – poprawa jakości wód i osadów dennych, a wraz z nią – przywrócenie zbiornikom wodnym utracone walory gospodarcze, sportowe, turystyczne i rekreacyjne.

Rekultywacja polega głównie na ograniczeniu przyczyn i skutków nadmiernej eutrofizacji zbiorników wodnych poprzez redukcję:

  • dopływu zewnętrznych zanieczyszczeń (biogenów),
  • nadmiernej biomasy fitoplanktonu,
  • niekorzystnych cech eutrofizacji wód i osadów dennych.

Poprawa stanu
ekosystemów jeziornych

Usuwanie i dezaktywacja
biogenów

Metody rekultywacji jezior

W Polsce, w ramach rekultywacji wód, najczęściej stosuje się:

SELEKTYWNE USUWANIE WÓD HYPOLIMNIONU

Polega ono na odprowadzeniu z dolnej warstwy jeziora (hypolimnionu) mocno przeżyźnionych wód. Taką metodę można stosować tylko w głębokich jeziorach przepływowych. Efekty widoczne są dopiero po kilku- a nawet kilkunastu latach. Metoda jest zatem nieekonomiczna i mało wydajna.

SZTUCZNE NAPOWIETRZANIE JEZIOR

Jest bardzo energochłonne, a przez to – kosztowne. Poprawa jakości wody w zbiorniku, jego bioróżnorodności, itp. jest ponadto procesem bardzo długim i może trwać wiele lat.
Ponadto zaprzestanie napowietrzania powoduje bardzo szybkie pogorszenie się jakości ekologicznej zbiornika do stanu pierwotnego.

USUWANIE OSADÓW DENNYCH (BAGROWANIE)

Metoda jest bardzo droga, ponieważ usunięte osady denne muszą być gdzieś składowane i kompostowane, co jest ponadto niebezpieczne dla środowiska. Bagrowanie może również doprowadzić do katastrofy ekologicznej jeziora. Wraz z osadami usuwa się pożyteczne mikro- i makroorganizmy, a samo działanie sprawia, że woda staje się mętna, to z kolei utrudnia fotosyntezę i prowadzi do braku tlenu oraz masowego śniecia ryb (przyducha). Klarowanie wody może trwa wiele miesięcy, a w tym czasie zbiornik nie może pełnić żadnej roli gospodarczej czy rekreacyjnej. Ustabilizowanie się warunków biologicznych po bagrowaniu to proces bardzo długi, który może trwać nawet kilka lat.

INAKTYWACJA FOSFORU

Polega na wytrącaniu fosforu z wody i osadów dennych przez chemiczne koagulanty. Metoda jest pomocna tylko w przypadku kontroli biomasy fitoplanktonu w zbiornikach limitowanych fosforowo. W Polsce często stosowana jest z małą efektywnością, a skutek takich zabiegów rekultywacyjnych jest krótkotrwały (3-4 lata). Najczęściej stosuje się koagulanty oparte na wiązaniu fosforu mineralnego przez związki żelaza lub związki aluminium. Wytrącone z wody i osadzone na powierzchni dna kompleksy fosforu z żelazem lub aluminium są nierozpuszczalne i stabilne wyłącznie w środowisku dobrze natlenionym.

Ponadto związki aluminium powodują skażenie toksyczne środowiska. Aluminium jest szkodliwe nie tylko dla wielu organizmów wodnych (bakterie, ryby), ale również dla użytkowników stawów i jezior (ludzi i zwierząt). Koagulantem do inaktywacji fosforu jest m.in. opatentowany w Australii (w 1998 r.) preparat Phoslock bazujący na naturalnej glince kaolinicie wzbogaconej w lantan oraz preparat mineralny PhosSorb. Połączenie fosforu mineralnego z lantanem jest bardzo trwałe i nie zależy od stopnia natlenienia środowiska. Warto podkreślić, że inaktywacja fosforu jako główna i jedyna metoda rekultywacji jest mało przydatna w jeziorach. Koagulant może zneutralizować tylko fosfor mineralny, podczas gdy fosfor zawarty w związkach organicznych nie zostanie zablokowany – ponownie uwolni się do wody stanie się powodem wzrostu biomasy fitoplanktonu.

METODY BIOLOGICZNE

Wykorzystują naturalne interakcje międzygatunkowe oraz ekologiczne prawa, zgodnie z którymi funkcjonują ekosystemy wodne. Dzięki temu są mało inwazyjne i dają długotrwały efekt końcowy. Wymagają jednak dłuższego czasu stosowania, profesjonalnej wiedzy i ciągłej kontroli. Raczej nie powinny być stosowane jako samodzielne metody rekultywacji wód, ponieważ mogą jedynie wspomagać efekt zastosowania innej technologii rekultywacji zbiornika wodnego i wydłużyć jej pozytywne działanie. Do biologicznych metod rekultywacji wód zalicza się:

  • bioremediację mikrobiologiczną (wykorzystywanie naturalnych właściwości specjalnych szczepów bakterii w procesie rozkładu materii organicznej),
  • biomanipulację (zmiana struktury gatunkowej ryb w zbiorniku: eliminacja ryb planktonożernych; zarybienie drapieżnymi gatunkami; introdukcja gatunków obcych),
  • biofiltrację (stosowanie struktur biologicznych o dużej filtracji zawiesiny lub dużej powierzchni czynnej porośniętej peryfitonem i biofilmami, które asymilują biogeny z wody),
  • fitoremediację (wykorzystywanie roślin wyższych w procesie oczyszczania wód), stosowanie naturalnych antyglonowych właściwości słomy jęczmiennej (zapory balotowe).